Nieprzydatność pracownika jako przyczyna zwolnienia

Niejednokrotnie pojawiającym się wśród pracodawców pytaniem jest to, czy zwolnienie pracownika z powodu jego nieprzydatności jest aby na pewno zgodne z prawem. W poniższym wpisie postaramy się rozwiać wszelkie wątpliwości w tym zakresie.

Prawo pracy przewiduje szereg mechanizmów chroniących pracownika przed rozwiązaniem z nim stosunku pracy. Z rozwiązaniem umowy o pracę zawartej zarówno na czas określony, jak i na czasie nieokreślony wiąże się chociażby konieczność wskazania przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie umowy o pracę. Z punktu widzenia pracodawcy jest to bez wątpienia uciążliwe, w szczególności gdy wypowiedzenie umowy o pracę nie następuje w wyniku typowych zdarzeń takich jak ewidentne naruszenia przez pracownika obowiązków pracowniczych. Co w sytuacji, gdy przyczyną wypowiedzenia umowy o pracę jest nie tyle wprost naruszenie obowiązków pracowniczych, a nieprzydatność pracownika na danym stanowisku?

Powody zwolnienia nieprzydatnych pracowników

Co do zasady przepisy prawa pracy nie przewidują obowiązku pracownika, zgodnie z którym byłby on zobowiązany do podnoszenia swoich kwalifikacji zawodowych. Jednakże, na mocy art. 100 § 1 kodeksu pracy, pracownik jest zobowiązany do wykonywania pracy sumiennie i starannie. Wobec czego brak dostatecznych kwalifikacji pracownika do pracy na zajmowanym stanowisku spowodowany chociażby postępem technologicznym, powoduje konieczność aktualizowania przez pracownika swojej wiedzy tak, aby dostosować się do wymagań związanych z zajmowanym stanowiskiem, a jego brak może stanowić przyczynę zwolnienia.

Podstawy prawne do wypowiedzenia umowy o prace nieprzydatnemu pracownikowi

Wydaje się, że oczywistym jest prawo pracodawcy do doboru pracowników i samodzielnej oceny ich kwalifikacji zawodowych. Jednakże należy podkreślić, iż nie jest to prawo bezwzględne. Podlega ono pewnym ograniczeniom. Wypowiadając umowę o pracę nieprzydatnym pracownikom należy uważać na odpowiednie sformułowanie przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie umowy. Jak w takim razie zwolnić nieprzydatnego pracownika i jak argumentować wypowiedzenie umowy o pracę? Podstawą prawną do wypowiedzenia umowy o pracę nieprzydatnemu pracownikowi jest art. 30 § 1 pkt 2 kodeksu pracy. Natomiast na mocy art. 30 § 4 kodeksu pracy, w oświadczeniu pracodawcy o wypowiedzeniu umowy o pracę zawartej na czas określony lub umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony powinna być wskazana przyczyna uzasadniająca wypowiedzenie. Przygotowując się do wypowiedzenia umowy o pracę nieprzydatnemu pracownikowi, przede wszystkim należy zachować szczególną ostrożność oraz udokumentować wszelkie pojawiające się problemy i niespełnienia obowiązków przez pracownika.

Jak uzasadnić wypowiedzenie umowy o pracę nieprzydatnemu pracownikowi?

Przyczyna uzasadniająca wypowiedzenie powinna być konkretna i rzeczywista. Opis powinien pozwalać pracownikowi na zidentyfikowanie czasu i miejsca zdarzeń stanowiących podstawę wypowiedzenia, a zatem w przypadku nieprzydatności pracownika, należy w sposób precyzyjny wskazać w jakich przypadkach kwalifikacje pracownika nie były odpowiednie do pracy na zajmowanym przez niego stanowisku. Dodatkowo, jeżeli pracodawca proponował pracownikowi podjęcie działań mających na celu podniesienie kwalifikacji do pracy na zajmowanym stanowisku, a w konsekwencji wyeliminowanie nieprzydatności, jednakże spotkało się to z odmową pracownika to bym bardziej taka postawa nie powinna być obojętna przy formułowaniu przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie.

Czego unikać wypowiadając umowę pracownikowi, który przestał być przydatny?

Przy składaniu wypowiedzenia umowy o pracę nieprzydatnemu pracownikowi należy unikać niejasnego i zbyt ogólnikowego określania przyczyn uzasadniających wypowiedzenie, zatem niedopuszczalne jest w tym przypadku poprzestanie wyłącznie na sformułowaniu przyczyny jako „nieprzydatność pracownika”, czy też „brak dostatecznych kwalifikacji pracownika do pracy na zajmowanym stanowisku”, bez dalszej konkretyzacji. Ponadto należy wystrzegać się także formułowania przyczyn na zasadzie powtórzeń ustawowych zwrotów oraz wskazywania przyczyn pozornych, gdyż niepodanie przyczyny lub niewłaściwe jej podanie stanowi naruszenie prawa i uprawnia pracownika do dochodzenia roszczeń z art. 45 § 1 kodeksu pracy o orzeczenie przez sąd pracy bezskuteczności wypowiedzenia lub w razie gdyby umowa uległa już rozwiązaniu – o przywrócenie pracownika do pracy na poprzednich warunkach albo o odszkodowanie.

Podsumowując, czy można zwolnić nieprzydatnego pracownika? Tak, jednak należy w odpowiedni sposób sformułować przyczyny uzasadniające wypowiedzenie umowy o pracę (por. wpis: Powód zwolnienia, czyli jak uzasadnić zwolnienie pracownika).

Materiały:

Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1465) – https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=wdu19740240141

Wyrok SN z 7.02.2001 r., I PKN 235/00, LEX nr 551038.

Wyrok SN z 1.10.1997 r., I PKN 315/97, OSNP 1998, nr 14, poz. 427.

Wyrok SN z 1.10.1998 r., I PKN 363/98, OSNP 1999, nr 21, poz. 683.

Karolina Byłeń
Aplikantka radcowska